द्राक्षे (Grapes) आणि या फळाचे आरोग्यास फायदे

 द्राक्षे आणि त्याचे आरोग्यास फायदे

आपल्या आहारात रोजच्या जेवणासकट फळांचा समावेश करणे हे आरोग्याच्या दृष्टीने फायदेशीर मानले जाते. फळांमधून आवश्यक अन्नघटक व क्षार मिळतात जे शरीरासाठी आवश्यक असतात. आज आपण आरोग्यास अतिशय उपयुक्त अशा एका फळविषयी या लेखामध्ये जाणून घेणार आहोत.. 

ते फळ म्हणजे द्राक्षे (Grapes).

शास्त्रीय भाषेत द्राक्षवेलीला "व्हायटिस व्हिनीफेरा"  असे म्हणतात. हे एक वेलीमधून निर्मित फळ आहे. द्राक्षाची वेल असते आणि द्राक्ष लहान फळ असून साधारण 10 ते 30 द्राक्षे समुहाने एक गुच्छ स्वरुपात द्राक्षवेलिंवर स्थित असतात. जगभरात या वनस्पतिच्या भरपूर जाती आहेत. द्राक्षफळ काळी व हिरवी रंगात  मोठ्या प्रमाणावर बाजारात उपलब्ध असतात. द्राक्षफळ मृदु, शीतल, पौष्टिक असून चविला गोड व चवदार असते. द्राक्षफळ मध्ये एकूण घटकांपैकी पाण्याच प्रमाण अधिक असते. कर्बोदके हे मोठ्या प्रमाणात ग्लूकोज व फ्रूक्टोज (फ्लशर्करा) या शर्करा रुपात आढळतात. द्राक्षात प्रथिने (प्रोटीन) व तंतु(फाइबर) देखील असतात. जीवनसत्व 'क' ,जीवनसत्व "के" व जीवनसत्व 'ब समुह' देखिल आढळतात. द्राक्षात एन्टीऑक्सीडेंट घटक अधिक आढळतात. रेसवेरट्रोल( resveratrol) नावाचा एंटीऑक्सीडेंट द्राक्षामध्ये आढळतात.  द्राक्षामध्ये लोह ,कैल्शियम, फॉस्फोरस, पोटेशियम, कॉपर मोठ्या प्रमाणावर आढळतात.

द्राक्ष ही बाजारात बहुतांश ताजे स्वरुपात विकली जातात तसेच सुकवलेली द्राक्षे मनुके ,द्राक्षाचा रस, जैम स्वरुपात देखील विकली जातात. द्राक्षापासून वाईन तयार केलि जाते.

द्राक्षे ही मुळची भूमध्य समुद्रप्रदेश व पश्चिम आशियातील फळ असून, पुढे त्याची लागवड जगातील इतर देशात होउ लागली. द्राक्षवेली ह्या इराण व अफगानिस्तान या प्रांतातुन भारतात 13 व्या शतकात आले असावे असे मानले जाते. भारतात द्राक्षाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर होते . जगातील द्राक्ष उत्पादन करणाऱ्या देशांमध्ये भारत देखील आघाडिवर असलेला देश आहे. महाराष्ट्र हा भारतात द्राक्ष उत्पादन मध्ये आघाडीवर असलेला राज्य आहे तसेच पंजाब हरयाणा तामिलनाडु ,आंध्रप्रदेश कर्नाटक येथे द्राक्षाची लागवड केली जाते. महाराष्ट्रात सांगली, नाशिक ,जळगाव, पुणे, अहमदनगर, सातारा, सोलापुर,बीड, परभणी,औरंगाबाद या जिल्ह्यात द्राक्षाचे उत्पादन घेतले जाते.

भारताप्रमाणे इटली, फ़्रांस, स्पेन, अमेरिका, चीन हे देश देखील द्राक्षांच्या उत्पादनात जगात अग्रेसर आहेत.

आरोग्याच्या दृष्टीने द्राक्षफळ कसे फायदेशिर आहे ते थोडक्यात पाहू..

-द्राक्षामध्ये फ़लशर्करेच (फ्रुक्टोज) व ग्लूकोज चे प्रमाण अधिक असते आणि हे नैसर्गिक शर्करा रक्तात सहज शोषली जातात. म्हणून द्राक्षफळ व द्राक्षरस हे उत्साहवर्धक स्फूर्ति देणारे असे फळ म्हणून ओळखले जाते.

-अशक्त व्यक्तिने द्राक्षफळ चे सेवन नियमित केल्यास त्याला फायदा होतो.

 - द्राक्षामध्ये लोह व कैल्शियम चे प्रमाण अधिक असल्याने स्त्रियांच्या आरोग्य साठी आणि लहान मुलांसठी हे फळ उपयुक्त आहे. तसेच रक्तवाढीसाठी द्राक्ष  फळ व मनुके उपयुक्त आहेत.

- ज्यांना भूक लागत नाही, त्यांनी द्राक्षे, द्राक्षरस,मनुके जरूर सेवन करावे

- द्राक्षे पाचनशक्ति सुधारन्यास मदत करतात. 

- द्राक्षात फाइबर (तंतुमय पदार्थ) अधिक असते. बद्धकोष्टता पोट साफ न होण्याच त्रास असेल, तर द्राक्षफळ फायदेशिर आहे.

- द्राक्ष शीतल असतात त्यात पाणी व पोटेशियम मुबलक प्रमाणात आहेत. ज्याना उष्णतेचा त्रास होतो, लघविला जळजळ होते ,त्यानी द्राक्ष जरूर खावित.

- द्राक्षामध्ये एन्टीऑक्सीडेंट घटक असते यामुळे शरीर उत्साहात, ताजे तसेच थकवा दूर होण्यास मदत मिळते.

- उच्च रक्तदाब असलेल्या लोकानी द्राक्षे जरूर खावित. रक्तदाब नियंत्रणात राहतो.

- मायग्रेन (डोकेदुखी) चा ज्याना त्रास आहे त्यांनी द्राक्षे खावित. मन शांत राहते.

- द्राक्षामध्ये कैल्शियम अधिक असतात.हाडे मजबूत होण्यास मदत होते. मुलांना वाढत्या वयात द्राक्षे किंवा द्राक्षरस जरूर द्यावे.

- हदय व रक्तवाहिनी च्या आरोग्यसाठी द्राक्ष फळ उत्तम आहे.

- डायबिटिस चे रुग्ण देखील कमी प्रमाणात (10 ते 15) द्राक्षे खाऊ शकतात. द्राक्षामध्ये रक्तातील ग्लुकोज तसेच इन्सुलिन याना नियंत्रणात ठेवण्याचे नैसर्गिक गुणधर्म असलेले घटक आहेत. 

-डॉ. अलोक कदम