Dr. Alok kadam

पाठांतर पेक्षा विषय समजून घेवून अवांतर वाचन करावे.. आपल्याकडे शिक्षणपद्धती ही "पाठांतर" वर आधारित आहे. ज्याला सामान्य ज्ञान मधील एखादया प्रश्न चे उत्तर देता येत नाही म्हणून त्याला ट्रोल करू नका.. ट्रोल करायचे असेल ,तर शिक्षणपद्धतीला करा. कारण आपण शाळेतून काय प्रकारचं शिक्षण घेतो, यावर सर्व अवलंबून असते . काही पाठांतरवादी शिक्षकांनी मुलांना पाठांतर करण्याची प्रचंड सवय लावल्यामुळे आपल्या शिक्षणाचा दर्जा खूप घसरला आहे.. पाठांतर हे काही विषयात आवश्यक असते, मात्र इतर विषय हे तुम्हाला समजूनच घ्यावे लागतात. गणित व विज्ञान तुम्ही पाठ  करू शकत नाही. पाठांतरला पण काहीतरी लॉजिक लागते.. रोज एखादी गोष्ट नजरे समोर गेली आणि इतिहास मध्ये क्रम (sequence) लक्षात घेतला की , सर्व गोष्टी लक्षात राहतात.. पानिपत चे पहिले युद्ध "बाबर आणि इब्राहिम लोदी" मध्ये झालेलं, पानिपत दुसरे युद्ध "खेमु आणि अकबर " मध्ये आणि तिसरे पानिपत युद्ध "मराठा आणि अहमदशाह अब्दाली, यांच्यात झालेलं,  अशा इतिहासाला गोष्टी आणि क्रम स्वरूपात समजून घेतले की सर्व लक्षात राहते.. तुम्ही व मी आपण सर्वांनी ह...

  हबीटेबल झोन (habitable zone) - ग्रहाची विशिष्ठ कक्षा आपली पृथ्वी ही सौर मालेतील विशिष्ट ग्रह आहे. पृथ्वीवर जीवसृष्टी का आहे ? सौर मालेतील इतर ग्रहवर जीवसृष्टी का नाही ? याच उत्तर आहे , पृथ्वीची सूर्याभोवती ची विशिष्ट कक्षा, ज्याला 'हबीटेबल झोन (habitable zone)" असे म्हणतात. शुक्र हा ग्रह साधारण आपल्या पृथ्वी एवढं आकारमान ने आहे.मात्र सूर्य पासून जवळच्या अंतरावर तो भ्रमण करत असल्याने  ती "हबीटेबल झोन" मध्ये नाही. शुक्र हा सर्वात तप्त ग्रह आहे, आपण तिथे एक मिनिट देखील जिवंत राहू शकत नाही.. मंगळ ग्रह देखील ग्रह "हबीटेबल झोन" मध्ये नाही.  मात्र थोडेसे बदल करून मंगळावर आपण राहू शकतो.. एलोन मस्क आणि नासा यासाठी युद्ध पातळीवर काम करत आहेत, मात्र मंगळ वर आपली तात्पुरता सोय होऊ शकते. पण सूर्य सोडून इतर ताऱ्या भोवती फिरणाऱ्या ग्रह मध्ये आपल्याला हबीटेबल झोन" मधील ग्रह (exoplanet) शोधावा लागेल. आपली पृथ्वी ही आपल्यास फार काळ राहण्यास उपयुक्त ठरणार नाही.. मानव सृष्टी ही जिवंत ठेवायची असेल तर आता पासून आपल्याला पृथ्वी सारखा ग्रह शोधावा लागेल.. पृथ्वी वर जीवन आहे ...

  मिलिंद प्रश्न  "मिलिंद प्रश्न " भारतीय साहित्यमधील  प्रसिद्ध पुस्तक आहे. जसे भगवान श्रीकृष्ण आणि अर्जुन या गुरू-शिष्य यांच्या संवाद वर "भगवतगीता " हा ग्रंथ हा आधारित आहे. जसे अष्टावक्र आणि राजा जनक या गुरु शिष्य वर आधारित "अष्टावक्रगीता" हा ग्रंथ आहे..तसा बौद्ध भिखु नागसेन आणि राजा मिनांडर (मिलिंद) या गुरू-शिष्य  यांच्यातील संवाद वर आधारित "मिलिंद प्रश्न" हा प्रसिद्ध ग्रंथ आहे.. राजा मिनांडर (मिलिंद) हा "बॅक्ट्रिया" चा इंडो-ग्रीक शासक होता. इसवी सन पूर्व 206 ते इसवी सन पूर्व 140 चे दरम्यान बॅक्ट्रीया म्हणजे आताचे ताजकिस्थान अफगाणिस्तान या प्रदेशवर राज्य करत होता. मिनांडर हा मूळचा ग्रीस देशाचा असून त्याचे साम्राज्य हे आताच्या अफगाणिस्तान पासून पाकिस्तान व पंजाब पर्यंत पसरले होते.मिनांडर हा खूप पराक्रमी राजा होताच ,त्या बरोबरच तो खूप हुशार ,वाद विवादात निपुण, तत्वज्ञानी आणि तार्किक होता.  त्याचा ग्रीक आणि भारतीय शास्त्र चा सखोल अभ्यास होता. त्याच्याशी वादविवाद करणे सोपे न्हवते. दुसरीकडे, भिखू नागसेन हे "अरहंत " पदावर पोहचलेले ...

  समांतर ब्रम्हांड (Parallel universe) समांतर ब्रम्हांड ही एक अद्भुत संकल्पना आहे. गेल्या काही वर्षात जेव्हा पासून कवांटम मेकॅनिक (quantum mechanics ) मध्ये अधिकाधिक संशोधन होत गेले , माणसाचे ब्रम्हांड कडे पाहण्याचा दृष्टिकोन पण बदलत गेला.. ब्रम्हांड हे एक रहस्य आहे. विज्ञानाने ब्रम्हाडचे रहस्य शोधायचा कितीही प्रयत्न केला ,तर हे ब्रम्हांड सदैव एक रहस्य म्हणून शिल्लक राहील, कारण सृष्टीला अंत नाही.. सृष्टी ही एक कोड किंवा रहस्य आहे.  आपण ज्या ब्रम्हांड ला ओळखतो ते ब्रम्हांड हे "बिग बँग" या महाविस्फोट पासून तयार झाले आहे, ही आतापर्यंतची माहिती आहे.. पण तरीही अनेक प्रश्न या अनुषगाने निर्माण होतात त्यातील एक प्रश्न असा की , "बिग बँग" पूर्वी काय होते ?? आपल्या ब्रम्हांड पलीकडे देखील ब्रम्हांड आहे का ?? जर ब्रम्हांड असेल तर त्याचा आणि आपल्या ब्रम्हांड चे काही संबंध आहे का ? किती ब्रम्हांड असतील ? एक महाकाय सिस्टीम च आपला ब्रम्हांड हा एक छोटासा भाग तर नसेल ?? असे अनेक प्रश्न निर्माण होतात.. समांतर ब्रम्हांड ही अशी संकल्पना आहे, की त्यात असे म्हटले आहे की आपल्या ब्रम्हांड ऐव...

  "ओलबर पॅराडॉक्स" आज आपण एक गमतीदार आणि रहस्यमयी "पॅराडॉक्स" पाहणार आहोत.  "पॅराडॉक्स" म्हणजे अशी गोष्ट ज्या मध्ये परस्पर विरोधी गोष्टी असतात.. एक गोष्ट किंवा घटना जी विरोधाभास ने भरलेले असते..त्यातील एक "ओलबर पॅराडॉक्स'.  तुम्हाला एक साधा प्रश्न विचारतो, पूर्ण लेख वाचायच्या अगोदर यावर विचार करा. "आपल्याला रात्री आकाश काळे का दिसते? किंवा वेगळ्या शब्दात मांडायच तर, आकाशातील तारे सोडल्यास बाकी अंधार का दिसतो ? तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की "हा काय प्रश्न आहे का "?? पण मित्रहो , हा प्रश्न आहे व  एक पॅराडॉक्स आहे.. जर्मनीचे शास्त्रज्ञ हेनरीच ओलबर याना 18 व्या शतकात हा प्रश्न पडला होता. पॅराडॉक्स यासाठी कारण आकाश तर अनंत आहे आणि आकाशात अब्जावधी तारे व दीर्घिका (galaxy) आहेत. 18 व्य शतकात विज्ञान आज प्रमाणे विकसित न्हवते,मात्र त्यांचा प्रश्न बरोबर होता. जर आकाशात अब्जावधी तारे आहेत. जिथे आपण पाहू तिथे तारे आहेत,तर एक अशी छोटी जागा तरी "रिकामी" असेल का जिथे तारे नसतील ?  मग संपूर्ण (आपल्यासाठी दृश्य) ब्रम्हांड जर ताऱ्यानी भरले आ...

 "अष्ठावक्र गीता" मधील एक श्लोक आणि त्याच अर्थ मी सादर करत आहे. श्लोक खूप सुंदर आहे.  "अष्ठावक्र गीता" एक अद्भुत पुस्तक आहे. हे पुस्तक वाचताना आपली प्रज्ञा जागृत होते, इतकी क्षमता या ग्रंथामध्ये आहे..  राजा जनक आणि महान संत "अष्ठावक्र" यांच्यात संवाद चालू असतो. त्यावेळी "अष्ठावक्र" हे खालील श्लोक म्हणतात.. "समदुःखसुख: पूर्ण आशानैराश्ययो: सम: | सम जीवित मृत्यू : सन्नेवमेव लयं व्रज " ।।५ -४।। अर्थ - " तू दुःख ला पण समतेने बघ, सुखला सुद्धा समतेने बघ, आशा (hope) ला समतेने बघ आणि नैराश्यलाही समतेने बघ...जीवन आणि मृत्यूलाही समतेने बघ.. जे जीवनात होत आहे त्याला जसे ते घडत आहे तसे बघ...(ते स्वीकार) आणि शांत हो..." Meaning in English -  ( equal in pain and in pleasure, Equal in hope and in Disappointment, Equal in life and Death, and Complete as you are, you go to your rest.) सुख,दुःख, आशा, नैराश्य, जीवन आणि मृत्यू या कोणत्याही स्थितीला जसे आहे तसे स्वीकारल्याने आपल्या मनावरील ओझे कमी होते.. हे कोणतेही भावना आणि परीस्थिती हे नैसर्गिक आ...

  बेटेलजुस (Betelgeuse) बेटेलजुस हा मोठा (giant) तारा असून तो पृथ्वीपासून 642 प्रकाशवर्ष इतका दूर आहे. आपल्या सौरमाले जवळील सूर्यापेक्षा प्रचंड मोठा तारा पैकी एक तारा आहे.   सूर्यापेक्षा अंदाजे 700 ते 800 पटीने मोठा हा तारा आहे. ओरियन (orian constellation) नक्षत्र मध्ये आपल्याला हा तारा सापडतो. ओरियन नक्षत्र हे आकाशात मिथुन राशी मध्ये साधारण 20 अंशवर  आहे. मृगशीर्ष नक्षत्र जो वृषभ आणि मिथुन मध्ये आहे त्या आसपास तुम्हाला आकाशात ही आकृती दिसेल. बेटेलजुस, रेगेल, बेलाट्रिक्स सारखे मोठे तारे या नक्षत्र मद्ये आहेत.  बेटेलजुस हा या साठी महत्वाचं तारा आहे कारण हा मरणासन्न अवस्थेला पोहचला आहे..आपल्या आयुष्याचा शेवटचा क्षण पर्यंत पोहचला आहे.. कोणताही मोठा तारा जेव्हा मरणासन्न अवस्थेला पोहचतो तेव्हा त्यामध्ये महाकाय स्फोट होतो. त्या स्फोटला "सुपरनोवा" म्हणतात. सुपरनोवा नंतर एकतर तो "ब्लॅक होल" होतो, नाहीतर एक "न्युट्रोन तारा" होतो. सुपरनोवा काय असते ?  कोणताही तारा जेव्हा शेवटच्या क्षणात असतो तेव्हा त्याचं आतील इंधन संपते. प्रत्येक तारा मध्ये दोन विरूद्ध "दाब...